Archief van de Provincie West-Vlaanderen

Begindatum
1794
Einddatum
Heden
Eeuw
18-21
Aantekeningen

Zie voor meer informatie: http://www.west-vlaanderen.be/archief.

Omvang en medium
Groeit jaarlijks aan
Archiefvormer
Provincie West-Vlaanderen
Bereik en inhoud

Het Provinciaal Archief kan geraadpleegd worden voor studies over lokale of provinciale politieke en institutionele geschiedenis, economische geschiedenis, geschiedenis van het transport, van de welzijnszorg, van cultuur, toerisme, vrije tijd en sport, van onderwijs, van openbare orde en veiligheid, van het bouwkundig erfgoed, van individuele personen, en over ecologische geschiedenis.

Geschiedenis van het archief

De Archiefwet van 24 juni 1955 en het uitvoeringsbesluit van 1957 schreven de verplichte neerlegging in het Rijksarchief voor van de Provinciale documenten van meer dan 100 jaar oud en de facultatieve neerlegging van de bescheiden van minder dan 100 jaar die geen administratief nut meer hadden. Deze wetgeving zorgde er voor dat er tot voor de oprichting van de Provinciale Archiefdienst eigenlijk weinig aandacht besteed werd binnen het Provinciebestuur aan archiefzorg en -beheer. De verschillende afdelingen, diensten en directies beslisten zelf over de wijze en het ogenblik waarop ze hun documenten deponeerden. In de praktijk gebeurde dit wanneer de archiefkasten overvol geraakten. Dan werden de dossiers soms ongeschoond en niet geïnventariseerd overgedragen; bestanden werden uiteengetrokken en weleens geheel of gedeeltelijk op een onoordeelkundige wijze vernietigd. Bij herhaling heeft het Rijksarchief getracht deze neerleggingen min of meer ordelijk, geselecteerd en in chronologisch afgelijnde blokken te laten verlopen, maar het heeft de Provinciale documenten niet echt onder controle gekregen of degelijk kunnen ontsluiten. Vanaf de jaren '90 vond steeds meer de idee ingang dat in principe elk bestuursniveau een eigen registratuur- en archiefdienst zou moeten inrichten. In die context besloot de Provincie West-Vlaanderen om een eigen volwaardige archiefdienst uit te bouwen en het reeds neergelegde archief opnieuw zelf te beheren. Na langdurige onderhandelingen werd op 29 juni 1999 met de Algemeen Rijksarchivaris een formele ‘Overeenkomst voor in bewaring geven van archief en teruggave van provinciaal archief aan het Provinciebestuur West-Vlaanderen’ afgesloten. In uitvoering van deze overeenkomst is het volledige Provinciaal Archief uit de periode 1875-1940 vanuit het Rijksarchief Beveren in eigen beheer teruggenomen, evenals het ‘Hollands fonds’ (1815-1830) en de militieregisters (1813-1922) vanuit het Rijksarchief Brugge. Toen ook aanstalten gemaakt werd om de laatste circa 850 m resterend Provinciaal Archief van de periode 1794-1875 uit het Rijksarchief Brugge over te nemen, verzette de – intussen vernieuwde – leiding van het Rijksarchief zich, betwistte de wettelijkheid van de eerder afgesloten overeenkomst en vroeg alle Provinciaal Archief terug over te dragen aan het Rijksarchief. Hopelijk kan het recent uitgevaardigde Vlaamse Archiefdecreet deze patstelling definitief oplossen.

Institutionele geschiedenis / biografie

De oprichtingsdatum van de Provincie West-Vlaanderen (onder de benaming ‘Departement van de Leie’) is 1 oktober 1795. Toen voerde de Parijse Conventie de aanhechting door van de Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsdom Luik bij Frankrijk. Het volledige bestuurlijk apparaat en de wetgeving uit het Ancien Régime werden opgeheven en nieuwe instellingen en gebruiken naar Frans model ingevoerd. Uit het graafschap Vlaanderen werden twee Franse departementen gevormd. Het westelijke deel van het graafschap werd het Departement van de Leie. Het omvatte ongeveer het territorium van de huidige provincie en kreeg Brugge als hoofdplaats. Het Departementsbestuur, gekozen door een Departementaal kiescollege, was bevoegd voor de omslag van de belastingen, het toezicht op de openbare weldadigheid en het onderwijs, de bevordering van landbouw en nijverheid, het beheer en de verkoop van nationale goederen, het beheer van bossen en grote wegen, de uitvoering van openbare werken en het toezicht op de openbare orde. De Departementale administratie behartigde de belangen van het Departement onder het strikte toezicht van het centrale gezag en oefende voogdij uit over de municipale administraties. Na de nederlaag van Napoleon werd het Departement in 1815 als Provincie West-Vlaanderen opgenomen in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De grondwet van 1815 vertrouwde het beheer van de Provincies toe aan de Provinciale Staten, die bestonden uit vertegenwoordigers van de adel, de steden en het platteland. De Provinciale Staten waren belast met het uitvoeren van de wetten en het formuleren van voorstellen aangaande de Provinciale reglementen, begrotingen en initiatieven. Zij duidden ook de leden van de Tweede Kamer aan. In de schoot van de Provinciale Staten werden de Gedeputeerde Staten gekozen, die samen met de Gouverneur instonden voor het dagelijks bestuur. De Belgische Revolutie in 1830 leidde tot afscheuring en onafhankelijkheid. Artikel 1 van de nieuwe grondwet (1831) stelde dat België in Provincies was opgedeeld. Voor de eigenlijke organisatie van de Provinciale bestuursorganen moest worden gewacht op de Provinciewet van 30 april 1836. Intussen bleef het bestuur van de Provincies in handen van de Gedeputeerde Staten. De Provinciewet van 1836 regelde de interne werking van het Provinciebestuur. Artikel 1 stelde dat er in elke Provincie een Provincieraad en een Commissaris van de Regering is. Dit artikel werd gewijzigd door de wet van 25 juni 1997, waarin Provincieraad, Bestendige Deputatie en Gouverneur vermeld worden. Door de bijzondere wet van 13 juli 2001 houdende overdracht van diverse bevoegdheden werden de Gewesten met ingang van 1 januari 2002 algemeen bevoegd voor de organieke wetgeving van de Provincies met inbegrip van de wetgeving inzake de verkiezing van de Provinciale instellingen. Op 9 december 2005 werd een Vlaams Provinciedecreet van kracht en op 10 februari 2006 werd bij decreet de wet die de Provincieraadsverkiezingen regelde, gewijzigd en aangevuld. De Provincieraad regelt alles wat van Provinciaal belang is: de bovenlokale belangenbehartiging, ondersteunende taken op verzoek van andere overheden en initiatieven ten behoeve van gebiedsgerichte samenwerking tussen besturen. De Provincieraad stelt de rekeningen vast en stemt de begroting, richt instellingen van Provinciaal belang op en geeft machtiging om leningen aan te gaan, goederen te kopen en te verkopen, en rechtsgedingen te voeren. De Provincieraad maakt Provinciale reglementen van inwendig bestuur en politiereglementen. De Provincieraad kiest uit zijn midden een Deputatie van zes leden. De Provinciegouverneur is van rechtswege voorzitter van de Deputatie, die advies geeft over alle zaken die haar krachtens de wet of door de Regering worden voorgelegd. De Deputatie beslist over alle zaken van dagelijks bestuur van de Provincie, over de uitvoering van de wetten waarvoor haar medewerking vereist is en de zaken die de Provinciegouverneur haar verzoekt te behandelen. De Provinciegouverneur is Commissaris van de Regering in de provincie. De wet van 6 juli 1987 zorgde voor een verschuiving van bevoegdheden van de gouverneur naar de bestendige deputatie. De gouverneur behield een residuaire bevoegdheid met betrekking tot het onderzoek van zaken van Provinciaal belang en draagt zorg voor het onderzoek van alle andere zaken. De gouverneur is belast met de tenuitvoerlegging van wetten, besluiten, decreten, enz. en draagt zorg voor de handhaving van rust, orde en veiligheid in de provincie. Zowel de (Provincie)gouverneur als de (Bestendige) Deputatie spelen een rol in het administratief toezicht op de ondergeschikte besturen: gemeenten, OCMW’s, kerkfabrieken, polders en wateringen.

Aanvullingen

Het Provinciaal Archief groeit nog steeds aan door middel van jaarlijkse overdrachten vanuit de Provinciale diensten.

Taal en schrift
Nederlands en Frans.
Toegangen

Er zijn verschillende toegangen ter beschikking: inventarissen op papier (gefotokopieerd, gedrukt) en digitaal (Probat - Provinciaal Beheerprogramma voor Archieftoepassingen).

Verwante beschrijvingseenheden

Met uitzondering van de documenten uit de Hollandse Tijd (1814-1830) en de militieregisters (1813-1922) berust het Provinciaal Archief uit de periode van 1794 tot 1875 in het Rijksarchief Brugge.

Publicaties

P. VAN DEN EECKHOUT, ‘De provincies’, in P. VAN DEN EECKHOUT en G. VANTHEMSCHE (red.), ‘Bronnen voor de studie van het hedendaagse België, 19e-21e eeuw’, Brussel, 2009, blz. 105-138. J. VANNIEUWENHUYSE, ‘Nieuwe bezems vegen doorgaans schoon. Naar een efficiënte archiefzorg en -beheer bij het Provinciebestuur West-Vlaanderen’, in ‘Qui valet ingenio. Liber amicorum aangeboden aan dr. Johan Decavele ter gelegenheid van zijn 25-jarig ambtsjubileum als stadsarchivaris van Gent’, Gent, 1996, blz. 489-502. J. VANNIEUWENHUYSE, ‘Wie maaien wil, moet zaaien. De archiefpolitiek van het Provinciebestuur West-Vlaanderen’, in ‘Door de archivistiek gestrikt. Liber amicorum prof. dr. Juul Verhelst - Archiefinitiatie(f) 4’, Brussel, 2000, blz. 363-372. J. VANNIEUWENHUYSE, ‘De Provinciale Archiefdienst West-Vlaanderen op kruissnelheid. Een stand van zaken’, in ‘Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge’, 144 (2007) nr. 2, blz. 463-480.

Beschrijvingsniveau
Archief
Laatst aangepast op
16-10-2023 om 08:12
334494 beschrijvingen in deze collectie
ReferentieBE PAWV A